Naknade štete

Kada jedno lice ima određeno pravo koje ga ovlašćuje da od drugog lica traži kakvu činidbu, tu obavezu davanja ili činjenja, nazivamo obligacijom.

U ovakvom odnosu učestvuju najmanje dva lica, poverilac, odnosno lice koje ima određeno pravo da od drugog lica, dužnika, zahteva konkretnu činidbu, odnosno radnju. Ovakve obaveze, odnosno obligacije, najčešće nastaju na osnovu volje ugovornih strana koja se iskazuje zaključivanjem ugovora, što predstavalja i najčešći izvor obligacionog prava.

Ugovori predstavljaju najstariji izvor obligacionih prava i čak veoma stari pravni sistemi, zapravo u začetku prava, omogućavali su ljudskoj volji da stvara obaveze, što se vremenom, kroz više milenijuma razvijalo i dovelo do današnjeg pojma i shvatanja ugovora. I pored ovog ugovori nikada nisu bili jedini izvor obligacija, pored ugovora, kroz istoriju, razvijali su se i drugi izvori obligacija, ali ugovori su opravdano uvek zauzimali ubedljivo prvo mesto u hijerarhiji izvora obligacionog prava.

Tokom perioda industrijalizacije i tehnološkog razvoja savremenog sveta, jedan drugi izvor se toliko približio ugovorima kao izvoru obligacionog prava, da se gotovo može govoriti o ravnopravnosti između ugovora i prouzrokovanja štete kao izvoru obligacija.

Naime, nakon industrijalizacije i tehnološkog razvoja, ljudi su počeli da se služe sa većim brojem alata, mašina, oruđa koja usled raznoraznih okolnosti mogu prouzrokovati nekome štetu.

Iz tih razloga, prouzrokavanje štete je u savremenom svetu postala znatno češća pojava, nego što je to bilo u prošlosti, s obzirom na to da je nesporna činjenica da je u savremenom svetu, na primer, mnogo verovatnije da dođe do saobraćajne nezgode koje se događaju svakodnevno, nego da zalutala stoka ošteti ogradu komšiji.

Prouzrokovanje štete stvara obavezu naknade te štete onom licu koje je tu štetu pretrpelo, od strane odgovornog lica. To odgovorno lice može odgovarati po osnovnu krivice, odnosno subjektivno ili objektivno, odnosno bez obzira na krivicu, što zavisi od više okolnosti konkretnog slučaja. Na ovaj način, nastaje obligacija u kojoj je poverilac ono lice koje je štetu pretrpelo, dok je dužnik ono lice koje je odgovorno za nastanak te štete.

Šteta može biti obična šteta, odnosno može predstavljati samo umanjenje nečije imovine, ali štetu može predstavljati i sprčavanja povećanja nečije imovine, i ovaj vid štete se naziva izmakla dobit. Ova dva vida štete, predstavljaju oblike materijalne štete.

Šteta takođe može predstavljati i nanošenje drugome fizičkog ili psihičkog bola ili straha, što predstavlja oblike nematerijalne štete.

Pored svega ovoga, ne treba zaboraviti da vid materijalne štete može proisteći iz ugovora. Naime, često se pravi greška koja dovodi do pogrešnog zaključka da obaveza naknade štete proizilazi isključivo iz neke štetne radnje dužnika kojom on svojim aktivnim delovanjem dovodi do prouzrokavanja štete, nakon čega se stvara obaveze naknade te štete, kao što je na primer oštećenje tuđe stvari. Ovo nije sasvim tačno, dužnik naknade štete, može i svojim pasivnim ponašanjem, odnosno propuštanjem ispunjenja svoje obaveze proistekle iz ugovora, da drugoj ugovornoj strani prouzrokuje štetu na taj način što je druga ugovorna strana očekujući ispunjenje obaveze dužnika iz ugovora doživela umanjenje svoje imovine ili sprečavanje njenog uvećanja, te se ova odgovornost naziva ugovorna odgovornost za štetu.

Pored ove uprošćene podele, postoji još niz podela i posebnosti u vezi sa svakim od osnova odgovornosti proistekle iz prouzrokovanja štete kao i posebni slučajevi odgovornosti. Sve navedeno se uvek menja i prilagođava svetu i tehnološkom razvoju i novim izvorima rizika i opasnosti od prouzrokavanja štete te oblast naknade štete predstavlja jednu od najdinamičnijih oblasti prava koja je ispunjena nizom propisa iz kojih razloga često pitanja iz ove oblasti predstavljaju izvor velikih sukoba ili poteškoća čak i za pravnike, te Vas ovom prilikom savetujemo da u slučaju da Vam je neophodna pravna pomoć u vezi ostvarivanja Vaših prava u slučaju da ste pretrepeli neki od vidova štete, obavezno angažujete advokata, dok Vam naša kancelarija uvek stoji na raspolaganju, i može Vam pružiti pravnu pomoć i između ostalog u u poctcima koji se tiču: